Tahribatsız Muayene

Ultrasonik muayene (ultrasonic testing, UT), basınçlı kap ve tesisatların kontrol ve muayene işlemlerinde sıkça başvurulan tahribatsız muayene yöntemlerinden biridir. Bu yöntemde çeşitli frekans değerleri kullanılarak çok kısa süreli darbe ve dalgalar ile kontrol edilecek malzeme uyarılmaktadır. Bu şekilde malzemenin yüzeyinde veya içinde bulunan süreksizlikler tespit edilebilmektedir. Genel olarak ultrasonik muayene yöntemi, malzemelerin kalınlığını belirlemek amacı ile kullanılmaktadır. Örneğin malzeme üzerindeki boyanın kalınlığı veya boru içindeki paslanmanın boyutlarını anlamak için bu yönteme başvurulmaktadır.

Ultrasonik muayene yöntemi, genelde metaller ve alaşımlar üzerinde uygulanmaktadır. Ayrıca kompozit beton ve ahşap malzemelere de uygulanabilir. Maddenin yapısında herhangi bir değişime neden olmayan bu yöntem otomotiv, havacılık ve diğer ulaşım sektörleri dahil birçok sektörde kullanılmaktadır.

Kısaca ultrasonik muayene yöntemi, yüksek frekanslı ses dalgalarının yardımı ile malzeme içindeki süreksizliklerin kontrol edilmesinde etkin bir yöntemdir. Bu sistemin çalışma ilkesi, malzeme içine gönderilen yüksek frekanslı ses dalgalarının bir engel ile karşılaşması durumunda yansıması esasına dayanmaktadır. Çarpışma açısına göre yansıyan sinyaller elektrik sinyaline dönüştürülür ve cihazın ekranında izlenir. Bu sayede süreksizliğin yüzeye olan uzaklığı, ya da derinliği ve boyutu tespit edilmiş olur.

Malzemedeki hataların tespit edilmesi yanında bu yöntem ile kalınlık ölçümleri ve malzeme sınıflandırması da yapılabilmektedir.

Firmamız tahribatsız muayene hizmetleri çerçevesinde, ultrasonik muayene hizmetlerini de vermektedir. Bu çalışmalarda ilgili yasal düzenlemelere, yerli ve yabancı kuruluşlar tarafından yayınlanan standartlara ve test yöntemlerine uyulmaktadır. Bu konuda esas alınan birkaç standart şunlardır:

• TS EN ISO 5817 Kaynak - Çelik, nikel, titanyum ve bunların alaşımlarında ergitme kaynaklı (demet kaynağı hariç) birleştirmeler - Kusurlar için kalite seviyeleri)
• TS EN ISO 11666 Kaynakların tahribatsız muayenesi - Ultrasonik muayene - Kabul seviyeleri
• TS EN ISO 23279 Kaynakların tahribatsız muayenesi - Ultrasonik muayene - Kaynaklardaki belirtilerin karakterizasyonu
• TS EN ISO 17640 Kaynakların tahribatsız muayenesi - Ultrasonik muayenesi - Teknikler, deney sınırları ve değerlendirme
• TS EN 12680-1 Döküm - Ultrasonik muayene - Bölüm 1: Genel amaçlı çelik dökümler
• TS EN 10228-3 Dövme çeliklerin tahribatsız muayenesi - Bölüm 3: Ferritik veya martenzitik dövme çeliklerin ultrasonik muayenesi
• TS EN 14127:2011 Tahribatsız muayene - Ultrasonik kalınlık ölçümü

Tahribatsız muayene yöntemlerinden biri olan penetrant muayene (penetrant testing, PT), özellikle basınçlı kaplarda malzeme ve kaynak yüzeylerindeki hatalar, bir takım kimyasal maddeler yardımı ile görünür hale getirilerek yapılan bir muayene yöntemidir. Bu yöntem oldukça pratik ve kullanışlı bir yöntemdir. Penetrant muayene yöntemi ile sadece malzeme dış yüzeylerinde ortaya çıkan hatalar tespit edilmektedir. Bu yüzden de gözenekli malzemeler için bu yöntemin kullanılması uygun değildir.

Penetrant muayene işleminde ilk adım ön temizliktir. Malzeme yüzeyinde bulunan yağ, kir ve pas gibi yabancı maddeler temizlenmir. Arkasından malzemenin temizlenen yüzeyine penetrant sıvısı püskürtülür. Bu şekilde yüzeydeki çatlaklar doldurulur. Daha sonra bu kırmızı sıvı (penetrant sıvısı) temizlenir. Son adımda gözle veya siyah ışık altında malzeme muayene edilir.

Kısaca sıvı penetrant yöntemi, malzeme yüzeyinede oluşan süreksizlikleri görünür hale getiren bir tahribatsız muayene yöntemidir. Bu yöntemin temel prensibi, bir akışkan olan penetran sıvısının malzemenin yüzeyinde oluşan çatlakların içine nüfuz etmesidir.

İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği, işyerlerinde kullanılan iş ekipmanlarının sağlık ve güvenlik yönünden taşıması gereken asgari koşulları düzenlemek amacı ile çıkarılmıştır. Yönetmeliğin Bakım, Onarım ve Periyodik Kontroller İle İlgili Hususlar başlıklı ekinde (Ek 3) ayrıntılar yer almaktadır.

Firmamız tahribatsız muayene hizmetleri çerçevesinde, penetrant muayene hizmetlerini de vermektedir. Bu çalışmalarda ilgili yasal düzenlemelere, yerli ve yabancı kuruluşlar tarafından yayınlanan standartlara ve test yöntemlerine uyulmaktadır. Bu konuda esas alınan birkaç standart şunlardır:

• TS EN ISO 5817 Kaynak - Çelik, nikel, titanyum ve bunların alaşımlarında ergitme kaynaklı (demet kaynağı hariç) birleştirmeler - Kusurlar için kalite seviyeleri)
• TS EN ISO 3452-1 Tahribatsız muayene - Penetrant muayenesi - Bölüm 1: Genel kurallar
• TS EN ISO 3452-2 Tahribatsız muayene - Penetrantla muayene - Bölüm 2: Penetrant maddelerinin deneyi
• TS EN ISO 23277 Kaynakların tahribatsız muayenesi - Kaynakların penetrant muayenesi - Kabul seviyeleri
• TS EN 1371-1 Döküm - Sıvı penetrant muayenesi - Bölüm 1: Kum, basınçsız ve düşük basınçlı kalıp dökümler
• TS EN 1371-2 Dökümler - Sıvı penetrant muayenesi - Bölüm 2: Hassas dökümler
• TS EN 10228-2 Dövme çeliklerin tahribatsız muayenesi - Bölüm 2: Penetrant muayenesi

Tahribatsız muayene yöntemlerinden bir diğeri, manyetik partiküllerle muayene yöntemidir (magnetic particle testing, MT). Bu yöntem sadece demir, kobalt ve nikel gibi mıknatıslanabilir (ferromanyetik) özellikte malzemelerin muayenesi için uygulanmaktadır. Muayene edilecek malzeme mıknatıs durumuna getirilir. Yumuşak demir üzerinden manyetik alan çekilirse mıknatıslanma birden kalkar ve malzeme eski haline döner. Ancak karbonlu çeliklerden manyetik alan çekilirse bu özellik bir süre daha devam edebilir. Manyetik alan yöntemi ile enine olan hatalar, elektrik alan yöntemi ile boyuna olan hatalar tespit edilmektedir.

Manyetik partiküllerle muayene yönteminin temel prensibi, mıknatıslanabilir malzemelerin yüzeyindeki süreksizliklerde kaçak manyetik akım oluşturulması ve malzeme yüzeyine püskürtülen demir tozlarının, malzemedeki bu çatlaklar üzerinde toplanmasıdır. Genel olarak malzemenin yüzeyinde veya yüzeyin hemen altında bulunan süreksizlikler bu yöntem ile tespit edilebilmektedir.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yayınlanan İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği, işyerlerinde kullanılan iş ekipmanlarının sağlık ve güvenlik yönünden taşıması gereken asgari koşulları düzenlemek amacı ile çıkarılmıştır. Yönetmeliğin Bakım, Onarım ve Periyodik Kontroller İle İlgili Hususlar başlıklı ekinde (Ek 3) ayrıntılar yer almaktadır.

Firmamız tahribatsız muayene hizmetleri çerçevesinde, manyetik partiküllerle muayene hizmetlerini de vermektedir. Bu çalışmalarda ilgili yasal düzenlemelere, yerli ve yabancı kuruluşlar tarafından yayınlanan standartlara ve test yöntemlerine uyulmaktadır. Bu konuda esas alınan birkaç standart şunlardır:

• TS EN ISO 5817 Kaynak - Çelik, nikel, titanyum ve bunların alaşımlarında ergitme kaynaklı (demet kaynağı hariç) birleştirmeler - Kusurlar için kalite seviyeleri)
• TS EN ISO 17638 Kaynakların tahribatsız muayenesi - Manyetik parçacık muayenesi
• TS EN ISO 23278 Kaynakların tahribatsız muayenesi - Kaynakların manyetik parçacıkla muayenesi - Kabul seviyeleri
• TS EN ISO 9934-1 Tahribatsız muayene - Manyetik parçacık muayenesi - Bölüm 1: Genel ilkeler
• TS EN ISO 9934-2 Tahribatsız muayene - Manyetik parçacık muayenesi - Bölüm 2: Tespit ortamı
• TS EN 10228-1 Dövme çeliklerin tahribatsız muayenesi - Bölüm 1: Manyetik parçacık muayenesi
• TS EN 1369 Dökümler - Manyetik parçacık muayenesi
• TS EN ISO 17635 Kaynakların tahribatsız muayenesi - Metalik malzemeler için genel kurallar

Tahribatsız muayene yöntemleri içinde en basit olanı ve en kolay uygulananı görsel muayene yöntemidir (visual testing, VT). Tahribatsız muayene yöntemleri, incelenen malzemenin kullanım özelliklerini bozmadan ve malzemeye hasar vermeden uygulanmaktadır. Bu açından gözle muayene, malzemenin içini tespit etmez, sadece yüzeysel olarak uygulanan bir yöntemdir. Ancak yine de birçok tahribatsız muayene yöntemi, öncelikle görsel muayene yapılmasını ve elde edilen bulguların kaydedilmesini istemektedir.

Esas olarak gözle muayene yönteminde, kontrol ve muayene yapılan ürünlerin yüzeylerindeki süreksizlikler, göze çarpan yapısal bozukluklar ve ürünlerin kalitesini olumsuz etkileyecek ayrıntılar incelenmektedir. Bu çalışmalarda çoğu zaman muayene yüzeylerine ulaşabilirlik durumuna göre büyüteç, endeskop cihazı veya videoskop gibi bir takım yardımcı optik cihazlar kullanılmaktadır. Ancak bir zorunluluk değildir. Görsel muayene veya gözle muayeneler, genel olarak mekanik ve optik olarak yapılmaktadır.

Bu yöntem metalik veya metalik olmayan bütün malzemelere uygulanabilir. Bu yöntem uygulanırken yüzeyin olası hataları en iyi gösterecek durumda olması gerekir. Bu yüzden muayene öncesi yüzeyin temizlenmesi istenmez. Ancak ortamın yeterince aydınlık olması gerekmektedir.

İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği’nin amacı, işyerlerinde kullanılan iş ekipmanlarının sağlık ve güvenlik yönünden taşıması gereken asgari koşullarını düzenlemektir. Yönetmeliğin Bakım, Onarım ve Periyodik Kontroller İle İlgili Hususlar başlıklı ekinde (Ek 3) ayrıntılar yer almaktadır. Buna göre aşındırıcı veya sağlığa zararlı olması yüzünden tehlikeli sıvıların bulunduğu tank ve depoların, ilgili standartlarda farklı bir süre belirtilmemişse 10 yılda bir tahribatsız muayene yöntemleri ile kontrol ve muayene edilmesi gerekmektedir.

Firmamız tahribatsız muayene hizmetleri çerçevesinde, görsel muayene hizmetlerini de vermektedir. Bu çalışmalarda ilgili yasal düzenlemelere, yerli ve yabancı kuruluşlar tarafından yayınlanan standartlara ve test yöntemlerine uyulmaktadır. Bu konuda esas alınan birkaç standart şunlardır:

• TS EN 13018 Tahribatsız muayene - Gözle muayene - Genel kurallar
• TS EN 13927 Tahribatsız muayene - Gözle muayene - Donanım
• TS EN ISO 17637 Ergitme kaynaklarının tahribatsız muayenesi - Ergitme kaynaklı birleştirmelerin gözle muayene
• TS EN ISO 17635 Kaynakların tahribatsız muayenesi - Metalik malzemeler için genel kurallar
• TS ISO 3058 Tahribatsız muayene - Gözle muayene araçları - Düşük büyütmeli gereçlerin seçimi